Текст и перевод песни Jacek Kaczmarski - Z XVI-wiecznym portretem trumiennym rozmowa

Z XVI-wiecznym portretem trumiennym rozmowa

Nie patrz na nas z wyrzutem pyszny szaławiło,
Bądźże z sercem otwartym dla dzieci swych dzieci.
Od twoich czasów sławnych tyle się zmieniło,
Że aż szkoda zawracać tym głowę Waszeci.

Mało wiemy o tobie, coś na Turka chadzał,
Węgra królem obierał i tratował Szweda,
Ale patrzył i tego, by obrana władza
Nie zabrała ci czasem, czegoś sam jej nie dał.

A nie dałeś jej prawa by ci grozić drewnem
Bo przed Bogiem za posła nie chcesz Jezuity,
By na takie cię pola mogła słać bitewne,
Gdzie krew i rany - twoje, a cudze profity.

A my, co rusz, to przed kimś
Kolejnym - na kolanach;
Dalekośmy odeszli
Od siły Waszmość Pana.
Po wciąż to nowych dworach
Pętamy się nie w porę;
Kochamy się w honorach,
Nie znamy się z honorem.

Łypnij na nas łagodniej okiem wyrazistym
Co widziało królestwa twojego Wiek Złoty,
Zamiast łajać nas z trumny za sprawą artysty,
Że są czasy kolosów i czasy miernoty.

Rzymskim prawem się szczycisz opartym na sile:
Dłoń złocisty pas maca, kręci wąs sumiasty;
Ale wyrozumiałość - to siły przywilej
Urodzony z rozumu na twój wiek szesnasty.

Czemuś synów nie uczył, z czegoś sam korzystał,
Że czapka rozum grzeje, by nie skapiał chyłkiem?
Rychło jeden za drugim - poseł czy statysta -
Czapkowali rozumem, a myśleli tyłkiem.

I my - na byle słowo
Na tylne stajem łapki;
W zawiei z gołą głową
Szukamy własnej czapki.
W tym, co zostało z włości
W dziedzictwie po waszmościach -
Brakuje nam mądrości,
Kochamy się w mądrościach.

Patrz na nas jak uważasz, pyszny szaławiło,
Jest czego ci zazdrościć, jest i za co karcić.
Choć dawno już cię nie ma - cennie ci się żyło,
A ci, co się cenili - byli tego warci.

Znaczyło słowo - słowo, sprawa zaś gardłowa
Kończyła się na gardle - które ma się jedno;
Wtedy się wie jak życie w pełni posmakować,
A ci, w których krew krąży - przed śmiercią nie bledną.

Koniem dla nich istnienie! - Trzeba znać ogiera;
Pięści słucha, czy pieśni, czy rwie się w step czy w tłum;
I umieć nie spaść, kiedy piersi pęd rozpiera
A spadłszy, szepnąć jeszcze - equus polonus sum!

A my, nie z własnej winy,
Aż się przyznawać hadko -
Nie znamy już łaciny
I z polskim nam niełatwo.
Lecz ujrzy przodek w grobie
Na co nas jeszcze stać:
Bo się kochamy - w sobie!
Nie pragnąc - siebie - znać!

Conversation with a 16th-Century Coffin Portrait

Don't look at us with reproach, proud nobleman,
Be open-hearted to your children's children.
So much has changed since your glorious days,
That it's hardly worth bothering your Lordship with it.

We know little about you, that you campaigned against the Turks,
Chose a Hungarian king and dealt with the Swede,
But you also watched, ensuring that the chosen power
Didn't take from you what you hadn't given it.

And you didn't give it the right to threaten you with the gallows
Because before God, you wouldn't want a Jesuit as your messenger,
To send you to such battlefields,
Where the blood and wounds are yours, and the profits belong to others.

And we, every now and then, kneel before someone
New - on our knees;
We've strayed far
From your Lordship's strength.
Through ever-changing courts
We wander unseasonably;
We fall in love with honors,
But we don't know honor.

Look at us more gently with your expressive eyes
That witnessed the Golden Age of your kingdom,
Instead of scolding us from the coffin, thanks to the artist,
That there are times of giants and times of mediocrity.

You boast of Roman law based on strength:
Your hand touches the golden belt, twirls a proud mustache;
But understanding is the privilege of strength
Born of reason in your sixteenth century.

Why didn't you teach your sons what you yourself benefited from,
That a cap warms the mind so it doesn't freeze secretly?
Quickly, one after another - envoy or extra -
They capped their minds, but thought with their asses.

And we - at any word
We stand on our hind legs;
In a blizzard, bareheaded
We search for our own cap.
In what remains of the estate
Inherited from your lordships -
We lack wisdom,
We fall in love with wise sayings.

Look at us as you see fit, proud nobleman,
There's something to envy you for, and something to chastise.
Although you've been gone for a long time - your life was valuable,
And those who valued themselves - were worth it.

A word meant a word, and a throat matter
Ended at the throat - of which you only have one;
Then you know how to fully savor life,
And those with blood coursing through their veins - do not pale before death.

Existence is a steed for them! - You must know the stallion;
Whether he listens to fists, songs, or rushes into the steppe or the crowd;
And to be able to not fall when the drive fills your chest
And having fallen, whisper again - equus polonus sum!

And we, not through our own fault,
It's embarrassing to admit -
We no longer know Latin
And Polish is not easy for us.
But our ancestor in the grave will see
What we are still capable of:
Because we love - ourselves!
Without wanting - to know - ourselves!